unutkanlik

Unutkanlık Nedir?

Unutkanlık, bellekte durağanlık veya beyinde saklanan bilgileri geri getirememe olarak tanımlanır. Peki unutkanlık neden olur? Yaşlanma sürecinin normal bir parçası olarak görülmesine rağmen, aynı zamanda hastalıkların veya bazı durumların bir belirtisi olabilir. Beyin, anıları nasıl depoladığı ve geri çağırdığı da dahil olmak üzere, bunun gibi birçok karmaşık süreçten sorumlu olan, vücudun en karmaşık bölümlerinden biridir. Anılar, öğrenmemizin temeli olduklarından inanılmaz derecede önemlidir. Örneğin nasıl yemek yiyeceğini sürekli unutan biri, uzun vadede yetersiz beslenmeye maruz kalabilir. Fakat daha derin bir anlamda anılar, hayatımızı zenginleştirmeye ve duygularımızla daha bağlantılı hale gelmemize, başkalarıyla ilişkiler kurmamıza ve kimliklerimizi açığa çıkarmamıza yardımcı olur.

Unutkanlık Sebepleri Nelerdir?

Kronik stres, alkolizm, sigara içmek, depresyon ve uykusuzluk unutkanlık riskini artırır. Birden fazla yorucu işinizin olması ve stres de sizi olumsuz yönde etkileyebilir.(1) Bunun sonucunda ne basit haliyle kelimeleri veya isimleri unutmaya başlarsınız. B12 vitamini eksikliği ve hipotiroidizm gibi diğer bazı sağlık koşulları da bazı şeyleri hatırlamayı zorlaştırır, ancak bunlar doğru müdahale ile kısa süre içinde iyileştirilebilir. Dolayısıyla unutkanlığın bazı nedenleri geçici ve geri dönüşümlüdür. Bazıları da yavaşlatılabilecek veya önlenebilecek kronik rahatsızlıklardır. Çoğu zaman, unutkanlığın birden fazla sebebi vardır. Bilinen en yaygın unutkanlık nedenleri şunlardır:

1. Depresyon

Nöronlar, birbirine bilgi gönderen, odaklanmanıza ve öğrenmenize yardımcı olan beyin hücreleridir. Fakat depresyon nörojenezi ya da nöronların yaratılmasını engeller. Aynı zamanda anıların saklanmasından sorumlu olan sürecin işleyişini de bozabilir.(3) Normalde bu süreç, hipokampusunuzun belirli bir durumu ayırt etmesini sağlar. Fakat depresyon bu süreci yavaşlatır ve aşırı unutkanlık ortaya çıkar.

2. Uykusuzluk

Bir anıyı oluşturduktan sonra, beyniniz uyurken onu saklamaya çalışır. Aslında, uyku hali beyninizin bunu yapması için en iyi ortamdır. Ama yeterince dinlenilmediği takdirde, beyniniz anıları depolama konusunda zorluk yaşar ve unutkanlık belirtileri oluşur.(1) Dolayısıyla uykusuz kaldığınızda ya da uyuyamadığınızda kısa süre önce gerçekleşen olayları dahi unutmanız olasıdır.

3. Sigara İçmek

Alkol gibi, sigara içen insanlar da vücudu zehirler. Sigara içmek bilişsel gerilemenin önemli bir göstergesi olan beyindeki kortikal kalınlıkları inceltir. Dolayısıyla ne kadar çok sigara içerseniz, o kadar çok unutursunuz.(1) Ayrıca bunun sonucu olarak kalıcı bellek sorunlarına sahip olabilirsiniz ve demans riskiniz de artar.

4. Demans

Yaşla ilişkili hafıza bozukluğu genellikle demans olarak nitelendirilir. Bu zihinsel düşüş sürekli bir şeylerin unutulmasına neden olur, özellikle isimler ve yerler karıştırılır. En yaygın demans tipi Alzheimer’dır. Alzheimer hastalığı genel demans vakalarının yüzde 60 ila 80’ini oluşturur. Unutkanlıklar kişini gündelik hayatını etkilemeye başlar ve özellikle gündelik ev işlerinde ciddi şekilde aksaklıklar meydana gelir. Kişiler konuşulanları anlamada güçlük çekerler ve görüntüleri algılama zorluğu yaşarlar. Hastalığın ilerleyen safhalarında ise hiçbir şeyden keyif almamaya başlarlar.

5. Stres

Stresli ve dikkatiniz dağınık olduğunda, saniyeler içinde bir şeyleri unutmak oldukça kolaydır.(2) Çünkü stres beyninizin uzamsal belleğe bağlı kısmı olan hipokampusu zayıflatabilir. Dolayısıyla stres altındayken söylenilenleri ya da nesneleri nereye koyduğunuzu unutmak fazlasıyla olasıdır. Kronik stres aynı zamanda stres hormonu olan kortizol seviyenizi de arttırır. Sürekli strese maruz kalma, hipokampusunuzun işleyişini bozabilir, bu nedenle öğrenme ve hafıza düzeyiniz geriyelebilir. Her zaman stresli olmak bu listedeki diğer durumlara da katkıda bulunur.

6. Çok Fazla Görevinizin Olması

multi-tasking

Çok fazla görevinizin olması üretken hissetmenizi sağlayabilir, ancak bu daha fazla unutmanıza neden olur. Tek bir şeye odaklanmak yerine sürekli farklı durumlar ya da olaylar arasında gidip gelmek fazlasıyla zorlayıcıdır.(3) Birilerine bir şeyler anlatırken diğer taraftan farklı bir işi de yürütmeye çalışıyorsanız isimleri ve kelimeleri unutmaya başlamanız neredeyse kaçınılmazdır.

7. Aşırı Alkol Kullanımı

Uzun süreli alkol tüketmek nörojenezi yavaşlatabilir. Aynı zamanda beyin hücrelerini oksidatif strese maruz bırakırken antioksidan seviyelerini düşürür ve ruhsal hastalıklara zemin hazırlar. Alkolizm, hipokampusu da zayıflatır ve beynin yeni anılar yaratmasını zorlaştırır. Alkolizm kaynaklı olarak isimlerin unutulması ya da yönlerin karıştırılması durumu yaşla birlikte daha da kötüleşir.

8. Hipotiroidizm

Hipotiroidizm ya da az aktif tiroid bezi, vücudunuzun yeterince tiroid hormonu (TH) yapamadığı anlamına gelir. Bu hormon mantıklı düşünme ve odaklanma dahil olmak üzere birçok süreci düzenler. Tiroid hormonu bellek süreçlerinde de etkilidir.(1) Bu yüzden nesnelerin isimlerini ve insanların söylediklerini unutmaya başlayabilir ve anlık unutkanlık problemi yaşayabilirsiniz.

9. B12 Vitamini Eksikliği

B12 vitamini eksikliği nedeniyle hafıza kaybı ve unutkanlık hastalığı gelişebilir. Sağlıklı kırmızı kan hücreleri için B12 vitamini gereklidir. Fakat yeteri kadar B12 vitamini alamazsanız, nörolojik ve psikiyatrik sorunlar ortaya çıkabilir. B12 vitamini eksikliğinde hafıza kaybı, unutkanlık, sinirlilik ve depresyon gelişebilir. Ayrıca demans riski de artmaktadır.(1) Yeterli B12 vitamini almak için balık, kümes hayvanları, kuruyemiş, peynir, yumurta ve süt ürünleri tüketmeniz gerekir.

10. Yaşlanma

yaslanma-ve-unutkanlik

Her ne kadar genç yaşta unutkanlık görülse de insanlar yaşlandıkça daha fazla unutmaya başlar. Bu durum yaşa bağlı bellek bozukluğu olarak bilinir ve 65 yaş üstü yaşlıların yaklaşık yüzde 40’ını etkiler. Ara sıra unutkanlık, yaşlanmanın normal bir parçasıdır. Sonuçta, beyin bu süre zarfında pek çok değişiklik geçirir.(1) Stres, depresyon, endişe, sigara ve alkolizm unutkanlık derecesini daha da kötüleştirebilir. Yaşlı bireylerdeki olası unutkanlığın normal olup olmadığını anlamak için birtakım nöropsikolojik testler uygulanmaktadır. Eğer böyle bir durumdan şüphe ediyorsanız en kısa sürede unutkanlık testi yaptırmalı ve bir doktora danışmalısınız.

YORUM YAZ:

Yorum bırak!
Lütfen adınızı giriniz