Yorgunluğunuz, iş yapabilirliğiniz hatta anemi gibi kan hastalıklarının temel sebebi olan demir eksikliği hakkında neler biliyorsunuz?
Demir mineralinin vücutta yetersiz miktarlarda bulunmasından dolayı demir eksikliği başlar. Halk arasında kansızlık olarak dile getirilen bu durum d vitamini eksikliği ile karıştırılmaktadır. Ancak demir minerali d vitamini eksikliği değildir ve ayrıca sadece kansızlık etkisi ile de sınırlanmamalıdır.
Peki Demir Eksikliği Nedir ve Demir Eksikliği Neden Olur?
Vücudunuzda demir mineralinin azalması demir eksikliğidir. Demir eksikliği başladığında kırmızı kan hücrelerinizde de azalma başlar. Vücudunuz kandaki hemoglobin üretimini sağlayabilmek için demir mineraline ihtiyaç duyar. Hemoglobin vücudunuzdaki her bir hücreye oksijenin iletilmesine yardımcı olan bir proteindir.
Demir eksikliği başladığı andan itibaren hemoglobin üretiminiz de azalır, akabinde vücudunuzda bulunan tüm doku ve organlar yeterli oksijeni alamazlar ve etkin bir şekilde çalışamazlar. Bu durum ileri safhalarda anemi gibi kan rahatsızlıklarına sebep olabilir.
Dünya üzerinde en yaygın anemi sebebi demir eksikliğidir. (1) Özellikle gelişme çağındaki çocuklar ve menstural dönemdeki kadınlar, vejetaryenler, hamileler ve yemek yerken çok seçici olanlar demir minerali alımına bol miktarda ihtiyaçları duyarlar.
Demir Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
Demir eksikliği belirtileri ya da yaygın ancak çok doğru olmayan kullanımı ile kansızlık belirtileri arasından en belirgin 10 semptomu aşağıda sıralıyoruz:
1. Alışılmadık Yorgunluk
Çok ama çok fazla yorgun hissetmek demir eksikliğinin en belirgin özelliğidir. Demir eksikliği yaşayanların yarısından fazlasında bu durum görülmüştür. (2,3)
Bunun sebebi vücudunuzun demire bağlı hemoglobin rezervinin azalması şeklindedir.
Vücudunuzda hemoglobin azaldığı zaman, kaslarınıza ve dokularınıza yeterli miktarda oksijen gitmez bu durum enerji eksikliğine sebep olur. Bunun yanısıra kalbiniz, dokularınıza yeteri miktarda oksijene sahip kan ulaştırabilmek için daha fazla çalışmaya başlar. Bu da sizi daha yorgun hissettirir.
Şehir hayatı ve modern yaşamın genel bir parçası olan yorgunluğun demir eksikliğinden olup olmadığını tek başına anlayabilmek zor olabiliyor. Bu yüzden diğer belirtilere de bakmak gerekiyor. Kırıklık, konsantrasyon bozukluğu ve iş çıkarmada zorluk çekmek bu yan belirtilerden bazıları olabilir.
2. Solgunluk
Bu sorunu çocukluğunuzdan biliyor olabilirsiniz; annelerimizin hasta mısın diye alt göz kapaklarımıza baktığında beyaz beyaz gördüğü dokunun sebebi ilerleyen yaşlarda demir eksikliği kaynaklı olabilir. (4,5)
Kanınızda bulunan hemoglobin kan hücrelerinize kırmızı rengi veren proteindir. Hemoglobin oranınız azaldığında kanınızın rengi daha az kırmızı olmaya başlar. Bu sebeple cilt renginiz pembeliğini kaybeder, göz altlarınız da dahil olmak üzere solgunlaşma başlar.
Bu durum vücudunuzun her yerinde aynı anda aynı oranda görebileceği gibi, bölge bölge de olabilir. Göz kapakları, tırnaklar ve yüz bölgesi en çok solgunluğun fark edilebildiği yerlerdir.
Doktorlar da solgunluk belirtisinde demir eksikliğinden hemen şüphelenirler. Durumun gerçek nedenini bir kan testi ile öğrenebilirsiniz.
Ek olarak solgunluk orta ve şiddetli derecede anemide de sıklıkla görülen bir belirtidir. (6)
3. Nefes Yetersizliği ve Kısa Nefesler
Vücudunuz yeterli miktarda oksijeni dokularınıza hemoglobin yetersizliğinden dolayı taşıyamaz. Bunun doğal bir sonucu olarak siz daha hızlı daha çok nefes almaya başlarsınız. (7)
Eğer günlük hayatta yaptığınız işlerde daha fazla nefes nefese kalıyorsanız bunun bir sebebi demir eksikliği olabilir.
4. Baş Ağrıları ve Baş Dönmesi
Bu sempton diğer semptomlara oranla daha az görülse de demir eksikliğinde görülebilmektedir.
Bunun da ana sebebi beyninize ulaşan oksijen miktarının azalmasıdır.
5. Kalp Çarpıntıları
Kuvvetli kalp atışları ya da kalp çarpıntıları bir belirti olabilir.
Hemoglobin eksikliğine bağlı dokulara yeterli oksijen iletilememesi sonucu kalbinizin daha çok çalışmaya başladığını belirtmiştik. Bu durum kalbinizin fazla efor harcamasına ve çok fazla hızlanmasına ayrıca düzensizleşmesine de sebep olabilir.
6. Kuru ve Yıpranmış Cilt ve Saçlar
Demir mineralinin eksikliğinde saç ve ciltte kuruma ve yıpranma da görülebilmektedir.
Cildinizin oksijen erişiminin azalması, dokularınızın fonksiyonlarının doğru bir şekilde çalışamamasına sebep olur. Oksijen bulamayan cilt ve saç kurumaya başlar.
Şiddetli demir eksikliğinde saç dökülmesi de görülebilmektedir. (8)
7. Dil ve Ağızda Şişkinlik ve Ağrı
Bazen sırf dikkatli bir ağız incelemesi demir eksikliğini fark edebilmenizi sağlar.
Dilde iltihaplanma, şişkinlik ve değişik diyebileceğiniz bir pürüzsüzlük bu belirtilerden bazılarıdır. Myoglobin adı verilen ve kanda bulunan bir başka protein özellikle dil gibi bazı kaslarınızın işlevinde gereklidir. Myoglobin de demir eksikliğinde zarar görebilir bu sebeple dilinizde şişkinlik ve ağrı oluşabilir.
8. Bacaklarda Yorgunluk ve Ağrı
Demir eksikliği bacaklarınız dinlenmiyormuş gibi hissetmenize sebep olabilir. (9)
Huzursuz bacak sendromu denilen bu durumda bacaklarınızı sürekli rahat ettirmeye ihtiyaç duyarsınız. Özellikle geceleri bu durum sıklıkla görülür ve uyku kalitenizin azalmasına sebep olur. Bu durumun tam olarak sebebi anlaşılabilmiş değildir.
9. Kırılgan ya da Şekli Bozulmuş Tırnaklar
Bu sempton da diğerlerine oran ile aza görülmektedir.
Bu durumun adına koilonychia (kaşık tırnak) denilmektedir. Tırnaklarda öncelikle sıklıkla kırılma ve kırılganlık başlar. İlerleyen dönemde şekil bozukluğu ile tırnak kaşık şekli alırcasına ortadan gömülür.
Ancak bu oldukça ender bir durumdur.
10. Diğer Potansiyel Semptonlar
Gergin hissetmek, ayak ve ellerde soğukluk, sıklıkla enfeksiyon kapmak ve açlık hissi demir eksikliğinin az da olsa görülen diğer etkileridir.
