Folik Asit Nedir? Folik Asit Ne İşe Yarar?
Folik asit ya da diğer adıyla folat bir tür B vitaminidir. Folik asit DNA yapımı, DNA onarımı ve kırmızı kan hücrelerinin (RBC) üretimine yardımcı olur. Beslenme programınızda yeterince folik asit yoksa, folik asit eksikliği yaşamanız muhtemeldir. Narenciye suları ve koyu yeşil sebzeler gibi belirli gıdalar folik asit içeren besinler olarak ele alınabilir. Folat içeren besinleri yeterince tüketmemek sadece birkaç hafta içinde yetersizliğe yol açabilir. Bunun yanı sıra vücudunuzun folik asiti emmesini veya kullanılabilir formuna dönüştürmesini engelleyen bir hastalık veya genetik yatkınlığınız varsa eksiklik oluşabilir.
Folik asit eksikliği anemiye neden olabilir. Anemi, çok az kırmızı kan hücresine sahip olduğunuz bir durumdur. Kırmızı kan hücreleri oksijeni taşıdığı için, anemi sizi ihtiyaç duyduğunuz oksijen dokularından mahrum bırakabilir. Bu da kırmızı kan hücrelerinin işlevini etkiler. Bu noktada folik asit eksikliği nelere yol açar sorusunun en bilinen ve en önemli yanıtı anemi olarak belirtilebilir.
Hamilelikte Folik Asit Kullanımı
Kadınlarda hamilelikte folik asit özellikle önemlidir. Gebelikte folik asit eksikliği, doğum kusurlarına yol açabilir. Çoğu insan yiyeceklerden yeterince folik asit alır. Ayrıca günümüzde birçok gıdada folik asit düşüklüğü yaşanmasını engellemek için ek folat bulunur. Buna rağmen, hamilelikte folik asit kullanımı ayrı bir öneme sahip olduğundan takviye alımı önerilir. Peki folik asit hamile kalmayı kolaylaştırır mı? Sıklıkla sorulan bu sorunun cevabı dolaylı olarak evet. Şöyle ki folik asit progesteron seviyesini düzenleyici bir role sahiptir ve düzensiz yumurtlamayı engeller. Bu açıdan doğurganlığı arttırmada etkisi olduğu söylenebilir. Hamilelik öncesi folik asit kullanmak da oldukça mühimdir. Çünkü hamilelikte ilk olarak bebeğin sinir sistemi gelişir. Bu sistem oluşurken meydana gelen silindir şeklindeki yapıya nöral tüp denir. Kişi hamile olduğunu henüz öğrenmeden bu silindir kapanır. Kapanması için de folik asite ihtiyaç duyulur. Bu yüzden gebelik öncesinde ve gebelikte folik asit kullanımı elzemdir.
Folik Asit Eksikliğinin Belirtileri Nelerdir?
Folik asit eksikliğini belirtileri genellikle zor algılanır. Bu belirtiler;
- Yorgunluk
- Saçların beyazlaması
- Ağız yaraları
- Dilde şişme olması
- Büyüme ve gelişim problemleri
Folik asit düşüklüğü nedeniyle ortaya çıkan aneminin belirtileri şunlardır:
- Kalıcı yorgunluk
- Halsizlik
- Uyuşukluk
- Soluk cilt
- Nefes darlığı
- Sinirlilik
Folik Asit Eksikliğine Ne Sebep Olur?
Folik asit suda çözünen bir vitamindir. Suda çözünür ve yağ hücrelerinizde saklanmaz. Bu, vücudunuz bir rezerv geliştiremediği için folat almaya devam etmeniz gerektiği anlamına gelir. İnsanlar idrarları aracılığıyla çok miktarda suda çözünen vitamini dışarı atarlar. Tüm bunlar eksikliğe sebep olabilir.
Folik Asit Eksikliğinin Nedenleri Şunlardır:
Beslenme
Taze meyveler, sebzeler ve zenginleştirilmiş tahıllar açısından zayıf bir beslenme düzeni, folik asit eksikliğinin ana nedenidir. Ayrıca, yemeğinizi aşırı pişirmek bazen içerisindeki vitaminleri yok edebilir. Folik asit içeren yiyecekler yeterince tüketilmezse, vücudunuzdaki folat seviyeleri çok kısa bir süre içerisinde azalacaktır.
Hastalık
Gastrointestinal sistemde emilimi etkileyen bazı hastalıklar folik asit eksikliğine neden olabilir. Bu tür hastalıklardan bazıları şunlardır:
- Crohn hastalığı
- Çölyak hastalığı
- Belirli kanser türleri
- Diyaliz gerektiren ciddi böbrek problemleri
Genetik
Bazı insanlar, verimli bir şekilde beslenme veya takviye ile vücutlarına aldıkları folatı kullanılabilir formu olan metilfolata dönüştürmekten alıkoyan bir genetik mutasyona sahiptir.
Aşırı Alkol Tüketimi
Alkol, folik asit emilimini olumsuz yönde etkiler. Aynı zamanda idrar yoluyla folik asit atımını artırır.
Folik Asit Eksikliği Nasıl Teşhis Edilir?
Folik asit eksikliği teşhisi kan testi yardımı ile konur. Doktorlar genellikle hamile kadınların folat seviyelerini doğum öncesi muayeneleri sırasında test ederler.
Folik Asit Eksikliğinin Komplikasyonları Nelerdir?
Kırmızı kan hücrelerinin (RBC) normal üretimi için folik asit gereklidir. Folat eksikliğinin komplikasyonları arasında şunlar bulunur:
- Megaloblastik anemi, kırmızı kan hücrelerinin normalden daha büyük ve tam olarak gelişmemiş olması demektir.
- Beyaz kan hücreleri ve trombositlerin düşük seviyede olması
- Nöral tüp defektleri olarak adlandırılan gelişmekte olan bir fetusun omurilik ve beynindeki ciddi doğum kusurları.
Folik Asitin Zararları
Folik asit faydaları oldukça fazla bir B vitamini türüdür. Folik asit içeren gıdaları fazla tüketmenin kişiyi rahatsız etmediği sürece belirli bir zararı olmadığı görülmüştür. Fakat folik asit hapı ve diğer folik asit ilaçları kullanırken doz aşımı olduğunda bazı belirli yan etkiler görülebilir. Folik asit yan etkileri;
- Mide bulantısı
- Kabus görme
- Hiperaktivite
- Baş dönmesi
- Zihin bulanıklığı
- Çinko eksikliği
- İshal
Folik Asit Eksikliği Tedavisi
Tedavi, folik asitin beslenme aracılığıyla alımını arttırmayı içerir. Ayrıca bir folik asit takviyesi de kullanılabilir. MTHFR olarak bilinen folik asit emilimini etkileyen genetik mutasyona sahip olanlar, eksikliği önlemek için metile folik asit almalıdırlar.
Follik asit, takviyelerde sıklıkla diğer B vitaminleri ile bir arada bulunur. Bunlar bazen B vitamini kompleksleri olarak adlandırılır. Hamile kadınlar gebelik boyunca alkolden tamamen uzak durmalıdır. Gebelikte folik asit kullanımı fazlasıyla önemlidir. Bu yüzden vücutta mevcut folik asitlerin atımına neden olan alkol tüketimi bırakılmalıdır. Ayrıca folik asit eksikliği olan herkes alkol alımını sınırlamalıdır.
Folik Asit Eksikliğinin Önlenmesi
Folat eksikliğini önlemek için beslenme programızı oldukça iyi hazılamanız gerekmektedir. Bu noktada folik asit hangi besinlerde var ya da folik asit nelerde bulunur soruları sıklıkla sorulmaktadır. En iyi folik asit içeren yiyecekler şunlardır:
- Brokoli ve ıspanak gibi yeşil yapraklı sebzeler
- Brüksel lahanası
- Bezelye
- Narenciye
- Muz ve kavun gibi meyveler
- Domates suyu
- Yumurta
- Fasulyeler
- Bakliyat
- Mantar
- Kuşkonmaz
- Böbrek
- Karaciğer eti
- Kümes hayvanları
- Buğday Kepeği
- Güçlendirilmiş tahıllar
Önerilen folik asit kullanımı günde 400 mikrogramdır. Hamile olabilecek kadınların folik asit takviyesi alması önerilir. Folat normal fetal büyüme için oldukça önemlidir.
Folat eksikliğine neden olduğu bilinen ilaçları kullanan kişiler de takviye almalıdır, ancak önce doktorunuzla konuşmanız gereklidir.
